Okinawa – japońska niebieska strefa
Tę japońską wyspę można zaliczyć do 5 regionów świata nazwanych niebieskimi strefami. Okinawa szczyci się bowiem jednym z najwyższych wskaźników średniej długości życia na świecie. Czym różni się styl życia mieszkańców tej japońskiej niebieskiej strefy od naszego i czego możemy się od nich nauczyć?
Ewenement małej japońskiej wyspy
Okinawa to największa wyspa należącego do Japonii archipelagu Riukiu, rozciągającego się od Tajwanu do Kiusiu. Jest znana nie tylko z oszałamiających widoków i pięknych plaż, ale przede wszystkim z długowieczności swoich mieszkańców. W 2021 roku zidentyfikowano tam 1271 stulatków (przy populacji Okinawy liczącej około 1,3 mln osób). Osoby zamieszkujące tę wyspę znacznie częściej dożywają, a nawet przekraczają setkę, a także zdecydowanie rzadziej chorują na raka i choroby sercowo-naczyniowe, nie tylko w porównaniu z innymi Japończykami, ale również obywatelami Stanów Zjednoczonych. Badania wskazują też o 30-50% niższą zapadalność na demencję starczą wśród mieszkańców Okinawy w różnym przedziale wiekowym (w porównaniu do USA).
W czym tkwi sekret Japończyków z Okinawy pozwalający im żyć ponad sto lat w zdrowiu i szczęściu? Ta japońska niebieska strefa od lat jest przedmiotem zainteresowania wielu grup badawczych, a z wniosków płynących z przeprowadzonych badań możemy wyciągnąć wiele wskazówek do zastosowania w codziennym życiu.
Ikagai, czyli cel życia mieszkańców Okinawy – japońskiej niebieskiej strefy
Japońskie słowo ikagai w wolnym tłumaczeniu oznacza „dlaczego budzę się rano”. To swoisty cel życia, pasja, zajęcia, które dają ogromną radość, energię i poczucie sensu życia. Każdy starszy mieszkaniec Okinawy z łatwością potrafi wytłumaczyć, czym jest dla niego ikagai. Jasno określony cel w życiu zapewnia poczucie satysfakcji, szczęścia i pewność bycia potrzebnym nawet po przekroczeniu setki. Badania potwierdzają, że poczucie celu i czerpanie radości z dążenia do niego może zapewnić człowiekowi aż 7 dodatkowych lat życia.
Okinawa – dieta roślinna kluczem do długowieczności
Dieta większości starszych mieszkańców tej japońskiej niebieskiej strefy bazuje na produktach roślinnych. Ich posiłki składają się zwykle ze smażonych warzyw, słodkich ziemniaków i tofu lub innych produktów wytwarzanych na bazie soi, co sprawia, że są bogate w składniki odżywcze, a przy tym mają stosunkowo mało kalorii. Fermentowana żywność sojowa przyczynia się do prawidłowej pracy jelit, a zawarte w niej flawonoidy, czyli organiczne związki wytwarzane przez rośliny chroniące komórki naszego ciała przed szkodliwym wpływem wolnych rodników, korzystnie wpływają na serce i mogą chronić przed rakiem piersi.
We flawonoidy, zwłaszcza w nobiletynę o właściwościach przeciwnowotworowych, bogata jest także shikuwasa, którą uprawia się na Okinawie. Ten cytrusowy owoc, przypominający połączenie limonki z mandarynką, również często gości na stołach Japończyków zamieszkujących tę wyspę.
W diecie mieszkańców Okinawy pojawiają się też owoce morza, a sporadycznie także wieprzowina, jednak jest ona zarezerwowana tylko na wyjątkowe okazje i spożywa się ją w małych ilościach. Ogranicza się również spożycie soli i cukru.
Co ciekawe, w przypadku jedzenia dla najstarszych Japończyków mniej znaczy więcej. Praktykują oni sięgającą 2500 lat mantrę hara hachi bu, która nakazuje nie najadać się do syta, lecz zakończyć posiłek, będąc pełnym w 80%. Badania dowodzą, że to właśnie nieprzejadanie się i niskokaloryczne posiłki oparte na produktach roślinnych stanowią najważniejsze elementy diety stuletnich mieszkańców tej japońskiej niebieskiej strefy.
Aktywność mieszkańców Okinawy – japońskiej niebieskiej strefy
Większość stulatków z Okinawy, jeśli nie obecnie, to dawniej uprawiała ogród. Ogrodnictwo to nie tylko sposób na zapewnienie swojej rodzinie stałego źródła świeżych warzyw, ale i codzienna aktywność fizyczna, która pomaga zachować sprawność i redukować stres. Wielu Japończyków zamieszkujących tę wyspę uprawia rośliny o właściwościach leczniczych, m.in. bylicę, imbir czy kurkumę. Włączone do codziennej diety mogą one chronić przed wieloma chorobami metabolicznymi, chorobami układu sercowo-naczyniowego czy dolegliwościami ze strony układu pokarmowego.
Nie tylko ogrodnictwo przyczynia się do zachowania aktywności fizycznej Japończyków z Okinawy. Wielu z nich bardzo często spaceruje i przemieszcza się po wyspie pieszo, tańczy lub też uprawia sztuki walki. Mieszkańcy wyspy spożywają posiłki i odpoczywają na matach tatami, co sprawia, że wstają i siadają na podłodze kilkadziesiąt, a nawet kilkaset razy dziennie! W naturalny sposób ćwiczy to ich nogi, plecy i tułów. Siedzenie na podłodze poprawia również postawę i zwiększa ogólną siłę i elastyczność ciała.
Aktywność fizyczna korzystnie wpływa zarówno na kondycję fizyczną, jak i psychiczną. Nie bez powodu w Japonii funkcjonuje przysłowie: „Tylko będąc aktywnym, będziesz pragnął żyć sto lat”.
Moai, czyli dbanie o więzi społeczne
Kolejnym czynnikiem długowieczności mieszkańców japońskiej niebieskiej strefy jest poczucie przynależności do lokalnej społeczności, poczucie wspólnoty nie tylko z rodziną, ale i z szerszą grupą, zwaną moai. Tego rodzaju grupy zapewniają wsparcie społeczne, finansowe, zdrowotne i emocjonalne oraz dają wszystkim swoim członkom poczucie bezpieczeństwa i pewność, że zawsze ktoś przy nich jest, co w znacznym stopniu redukuje stres.
Słoneczny, ciepły klimat Okinawy – japońskiej niebieskiej strefy
Okinawa leży w strefie subtropikalnej, a średnia temperatura w ciągu roku wynosi tu 22,4°C. Przez większą część roku mieszkańcy tego regionu mogą cieszyć cię słońcem, co nie tylko wpływa na pozytywne samopoczucie, ale pozwala utrzymywać prawidłowy poziom witaminy D, która wytwarzana jest przez organizm wystawiony na działanie promieni słonecznych. Witamina ta nie tylko zapewnia mocniejsze kości i zdrowsze ciało, ale także wzmacnia obronę naszego organizmu przed infekcjami, ma działanie przeciwzapalne, przez co zmniejsza ryzyko występowania takich chorób jak stwardnienie rozsiane czy cukrzyca typu 1, a także jest ważna dla prawidłowego funkcjonowania mózgu i zdrowia psychicznego. Udowodniono także, że witamina D istotnie zmniejsza ryzyko zachorowania na niektóre nowotwory (m.in. raka jelita grubego czy raka piersi).
Zagrożenia płynące z kultury Zachodu
Mimo że Okinawa wciąż może się pochwalić miejscem w czołówce regionów zamieszkiwanych przez stulatków dożywających starości w pełnym zdrowiu, to współcześnie odnotowuje się tam rosnącą liczbę osób cierpiących na otyłość i inne choroby cywilizacyjne, takie jak cukrzyca czy choroby sercowo-naczyniowe. Coraz częściej tradycyjna, niskokaloryczna dieta oparta na roślinach przegrywa z wszechobecnymi fast foodami, w diecie pojawia się więcej produktów odzwierzęcych, w tym mięsa oraz produktów przetworzonych. Rośnie również spożycie alkoholu.
Aktywność fizyczna jest ograniczana przez wprowadzanie rożnego rodzaju technologicznych udogodnień w domu, ogrodzie czy w pracy. Coraz częściej dieta i styl życia młodych Japończyków nie odbiegają już znacząco od tych charakterystycznych dla Zachodu. Nie tylko młodsi mieszkańcy Okinawy powinni wyciągnąć z tych informacji wnioski, ale i my, mieszkańcy Zachodu.
Podsumowanie
Każdy z nas może wprowadzić choćby drobne modyfikacje do swojego obecnego stylu życia w oparciu o wskazówki płynące z mądrości stulatków z japońskiej niebieskiej strefy. Może będzie to ograniczenie liczby spożywanych kalorii i postawienie na dobrej jakości roślinne produkty w diecie? Może wprowadzenie regularnej aktywności fizycznej? A może znalezienie własnego ikagai lub życzliwej społeczności zapewniającej życiowe czy biznesowe wsparcie? Każdy z tych na pozór drobnych kroków może przyczynić się do dłuższego życia w dobrej kondycji – a to coś, o co zdecydowanie warto zawalczyć.
Autor: Marta Zawadzka
Literatura:
- Kavedžija I., The japanese concept of ikigai – why purpose might be a better goal than happiness, https://www.bluezones.com/2021/04/the-japanese-concept-of-ikigai-why-purpose-might-be-a-better-goal-than-happiness/ [dostęp: 14.07.2024].
- Lessons from the Blue Zones®, w: Business engagement in building healthy communities: Workshop summary, T. Wizemann, The National Academies Press, Washington 2015, 5-14.
- Longo V., Dieta długowieczności, przekł. G. Rogowska, Bukowy Las, Wrocław 2018.
- Okinawa’s longevity lessons, https://www.bluezones.com/press/okinawas-longevity-lessons/ [dostęp: 14.07.2024].
- Pes G.M. et al., Diet and longevity in the Blue Zones: A set-and-forget issue?, „Elsevier” 2022, 164: 31-37.
- Poulain M., Herm A., Exceptional longevity in Okinawa: Demographic trends since 1975, „Journal of Internal Medicine” 2024, 295(4): 385-578.
