Co daje zdrowy styl życia? 5 najważniejszych korzyści

Już w starożytności Hipokrates doceniał znaczenie diety w profilaktyce zdrowotnej. Życzył swoim pacjentom, aby pożywienie było ich lekarstwem, a lekarstwo pożywieniem. Ojciec medycyny opisał też funkcje lecznicze aktywności fizycznej. Żadnych wątpliwości na temat tego, że odpowiedni styl życia jest kluczem do zdrowia i długiego życia w dobrej kondycji, nie pozostawiają nam również wyniki badań z ostatnich lat. Przyjrzyjmy się zatem bliżej korzyściom, jakie daje zdrowy styl życia – tym bardziej, że nie można ich kupić ani w Internecie, ani w sklepie, ani żadnym innym miejscu.

Zdrowy styl życia a dłuższe życie bez chorób przewlekłych

W jednym z badań, którego wyniki zostały opublikowane w 2020 roku w renomowanym brytyjskim czasopiśmie naukowym „British Medical Journal”, naukowcy wykazali, że zdrowa dieta, prawidłowa masa ciała (BMI 18,5-24,9 kg/m²), regularna aktywność fizyczna (≥ 30 minut dziennie) i unikanie palenia papierosów zapewniły kobietom 10 dodatkowych lat życia, a mężczyznom – 7 bez chorób przewlekłych, takich jak choroby układu sercowo-naczyniowego, choroby nowotworowe i cukrzyca typu 2 (w porównaniu do osób, które nie przestrzegały tych zaleceń).

Nieprawidłowy sposób odżywiania i niedostateczna aktywność fizyczna są czynnikami ryzyka choroby otyłościowej, która – niestety – wciąż jest bardzo często sprowadzana do defektu kosmetycznego. Tymczasem otyłość (BMI ≥ 30 kg/m²) jest chorobą przewlekłą, w przebiegu której gromadzący się w organizmie nadmiar tkanki tłuszczowej prowadzi do niekorzystnych konsekwencji zdrowotnych. Dotychczas opisano około 200 powikłań otyłości, a wśród nich znajdują się m.in. wymienione już wyżej choroby. Uważa się, że przyczyną ich rozwoju są uwalniane przez komórki tłuszczowe substancje zwane adipokinami. Działają one bowiem nie tylko w obrębie tkanki tłuszczowej, ale też poza nią.

Nadmierna masa ciała będzie zatem wiązała się z długością życia. W jednym z badań wykazano, że na każdy wzrost BMI rzędu 5 kg/m2 powyżej wartości BMI 25 kg/m2 umieralność na choroby układu krążenia rosła o 40%, na cukrzycę o 120%, na choroby nerek i wątroby o 60-80%, na choroby nowotworowe o 10%, a na choroby układu oddechowego o 20%. Przeliczając to na długość życia, ustalono, że BMI 30-35 kg/m2 skraca długość życia o 2-4 lata, a BMI 40-45 kg/m2 aż o 8-10 lat.

Dane te nie pozostawiają nam żadnych wątpliwości, że prowadzenie zdrowego trybu życia wiąże się z dłuższym życiem bez chorób przewlekłych, zwłaszcza układu sercowo-naczyniowego, cukrzycy typu 2 czy chorób nowotworowych.

Lepsza jakość życia

Jest wiele definicji jakości życia. W naukach medycznych jest ona uwarunkowana stanem zdrowia. Jakość życia zależy od rodzaju choroby i zastosowanego leczenia. To jednak nie wszystko! Ważna będzie też zdolność do dalszego funkcjonowania w różnych obszarach życia z uwzględnieniem oceny zasobów i możliwości.

I chociaż obecnie ludzie żyją dłużej niż kiedyś, to niejednokrotnie jakość ich życia jest niska z uwagi na choroby przewlekłe, z jakimi się borykają (np. choroby układu sercowo-naczyniowego, otyłość, cukrzycę typu 2, choroby nowotworowe). Choroba może w różnym stopniu zakłócić nasze funkcjonowanie. Wielokrotnie wiąże się z bólem i cierpieniem, przygnębieniem, a jej następstwem może być też niepełnosprawność ruchowa. Powoduje zachwianie poczucia bezpieczeństwa, jak również odosobnienie, jeśli musimy być hospitalizowani. W przypadku ciężkiej i nieuleczalnej choroby ważnym czynnikiem, który wpływa na obniżone zadowolenie z życia, jest również poczucie niedokończenia spraw życiowych. Bolesne bywa także zmaganie się ze skutkami niektórych metod terapeutycznych, np. chemioterapii. Do tego może dochodzić obawa przed reakcją otoczenia, zwłaszcza w przypadku choroby nowotworowej.

Problem niskiej jakości życia dotyczy szczególnie osób starszych, u których zmiany spowodowane starzeniem się organizmu mogą wiązać się z trudnościami w codziennym funkcjonowaniu, jak również przekładają się na zwiększone ryzyko współwystępowania dwóch lub więcej chorób, a tym samym krótsze życie.

Jak wynika z programu PolSenior2 realizowanego w latach 2016-2020 blisko 80% polskich seniorów miało hipercholesterolemię, 75% – nadciśnienie tętnicze krwi, a 30% – cukrzycę typu 2. To wiąże się z przyjmowaniem wielu leków (średnio ponad 5 leków dziennie w przypadku ponad 90% osób starszych), co z uwagi na ich działania niepożądane może dodatkowo wpływać na obniżenie jakości życia.

Dlatego tak ważne jest podejmowanie działań mających na celu zapobieganie rozwojowi chorób przewlekłych. Bez wątpienia styl życia ma tutaj kluczowe znaczenie. Wyniki badania European Prospective Investigation Into Cancer and Nutrition-Potsdam, w którym wzięło udział ponad 23 tys. osób w wieku 35-65 lat (czas obserwacji około 8 lat), pokazują, że u osób, które nie paliły papierosów, miały wskaźnik masy ciała (BMI) < 30, podejmowały co najmniej 3,5 godz. aktywności fizycznej w tygodniu oraz przestrzegały zasad zdrowej diety, ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2 było mniejsze o 93%, zawału mięśnia sercowego – o 81%, udaru – o 50% i raka – o 36% (w porównaniu do osób, których styl życia nie uwzględniał tych zaleceń). Dzięki dobrym decyzjom wprowadzonym już dziś można więc zwiększyć swoje szanse na lepszą jakość życia nie tylko teraz, ale i za wiele, wiele lat.

Długie życie w zdrowiu, czyli styl życia a długowieczność

Zdrowy styl życia zmniejsza nie tylko ryzyko śmiertelności z powodu chorób przewlekłych, ale też wydłuża przewidywaną długość życia w zdrowiu.

Długowieczność to długość życia wyższa od oczekiwanej. Za długowieczne uznaje się najczęściej osoby, które mają powyżej 100 lat. Jednocześnie naukowcy szacują, że nasz organizm jest zaprogramowany na przeżycie około 120 lat. Obecny rekord długowieczności wynosi 122 lata i 164 dni i należy do Francuzki Jeanne Louise Calment. Aktualnie na świecie żyje blisko pół miliona stulatków, a do 2050 roku ich liczba może przekroczyć nawet milion. Tymczasem w Polsce, według danych GUS z 2022 roku, długość życia mężczyzn wynosi średnio 73,4 roku, a kobiet – 81,1 roku, natomiast trwanie życia w zdrowiu 60,1 roku dla mężczyzn i 63,7 roku dla kobiet.

Sekret długowieczności był przedmiotem wielu badań, a miejsca, w których żyje najwięcej osób powyżej 100 lat w dobrym zdrowiu i dobrej kondycji, nazwano niebieskimi strefami. Jest pięć takich obszarów na świecie:

• grecka wyspa Ikaria,
• japońska wyspa Okinawa,
• włoska prowincja Ogliastra na Sardynii,
• kostarykański półwysep Nicoya,
• amerykańskie miasto Loma Linda w Kalifornii zamieszkałe przez wspólnotę religijną Adwentystów Dnia Siódmego.

Choć niebieskie strefy są od siebie oddalone o tysiące kilometrów, badaczom udało się ustalić, że kluczowym elementem długowieczności ludzi zamieszkujących wszystkie te obszary jest właśnie zdrowy styl życia. O tym, co się na niego składa, przeczytasz już niebawem w kolejnym artykule.

Zdrowie psychiczne

Zdrowy styl życia, który obejmuje regularną aktywność fizyczną, właściwą dietę, odpowiedniej długości sen i techniki radzenia sobie ze stresem, może mieć korzystny wpływ na naszą psychikę – zmniejsza ryzyko wystąpienia depresji, lęku i innych zaburzeń psychicznych.

Jest to o tyle kluczowe, że według WHO na różnego rodzaju zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania cierpi aż 450 milionów ludzi na całym globie. Sama depresja zajmuje czwarte miejsce w klasyfikacji problemów zdrowotnych na świecie i szacuje się, że dotyka ona 10% społeczeństwa, niezależnie od wieku, płci, wykształcenia czy pozycji społecznej.

Korzystny wpływ zdrowego stylu życia na ludzką psychikę związany jest nie tylko z lepszym odżywieniem i dotlenieniem naszego mózgu oraz stymulacją uwalniania neuroprzekaźników, takich jak serotonina czy noradrenalina, ale także z wydzielaniem podczas aktywności fizycznej serotoniny i endorfin pełniących istotną rolę w powstawaniu pozytywnych emocji. Co jeszcze ważniejsze – akceptacja własnego ciała i poczucie kontroli nad kształtowaniem codziennych nawyków i wyborów żywieniowych są ściśle związane z samooceną, która z kolei rzutuje na poczucie pewności siebie i wpływa na nasz nastrój.

Z badań jasno wynika, że u osób, które zdecydowały się podjąć ten wysiłek i wprowadziły do swojej rutyny zdrowy styl życia i aktywność fizyczną, nawet tę o niskiej intensywności, jak na przykład regularne spacery, poprawiło się samopoczucie psychiczne, uczucie stresu zostało złagodzone, a samoocena i poczucie wpływu wzrosły. Warto dodać, że lepsza kontrola i niezależność dzięki większej sprawności i wydolności fizycznej miały ogromny wpływ na poprawę stanu emocjonalnego u osób w podeszłym wieku, m.in. na obniżenie stanów lękowych i poprawę zdrowia w depresji.

Energia i wydajność

Zdrowe nawyki żywieniowe, regularna aktywność fizyczna i wystarczająca ilość snu pomagają w utrzymaniu energii i wydajności podczas wykonywania codziennych działań, zarówno fizycznych, jak i umysłowych, co jest szczególnie ważne przy dzisiejszym tempie życia.

Według raportu TNS Polska z badania przeprowadzonego w 2015 roku 55% ankietowanych odczuwa senność i zmęczenie w ciągu dnia, a aż 44% odczuwa te objawy już chwilę po przebudzeniu. Efektem tego jest rozdrażnienie, niska produktywność w pracy, ale także pogorszenie relacji społecznych. Odpowiedzialne za to w głównej mierze są właśnie nasze nieprawidłowe nawyki związane nie tylko z higieną snu, ale także z dietą i aktywnością fizyczną.

Zdrowy styl życia inwestycją w lepszą przyszłość

Jak widzisz, prowadzenie zdrowego trybu życia niesie ze sobą ogromne korzyści – i to nie tylko dla samego zdrowia fizycznego i psychicznego. Wydłuża nasze życie, jak również poprawia jego jakość i sprawia, że funkcjonujemy na co dzień z energią i większą pewnością siebie. Wniosek jest zatem jednoznaczny: zdrowy styl życia to nie tylko korzyść tu i teraz, ale i inwestycja w przyszłość. Warto zdecydować się na pierwszy krok jak najszybciej. O tym, jakie kroki możesz podjąć już dziś, przeczytasz w artykule: Czym jest zdrowy tryb życia? Poznaj kluczowe elementy i zacznij prowadzić go już dziś. (link do artykułu)

Autor: dr Jolanta Flejszar-Olszewska

---

Literatura:

1. Bartoszkiewicz K. (koordynator), Jak śpią Polacy?, Raport TNS Polska dla Dormeo Polska, 2015.
2. Bogdański P., Walczak M., Michałowska J., Powikłania choroby otyłościowej, w: Otyłość i jej powikłania. Praktyczne zalecenia diagnostyczne i terapeutyczne, red. L. Ostrowska, P. Bogdański, A. Mamcarz, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2021.
3. Buczkowska M. et al., Tkanka tłuszczowa – budowa i funkcje, ze szczególnym uwzględnieniem charakterystyki wybranych adipokin i ich wpływu na organizm, „Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu” 2019, 25(3): 162-169.
4. Buettner D., Niebieskie Strefy w praktyce, Galaktyka, Łódź 2016.
5. Chrobak M., Ocena jakości życia zależnej od stanu zdrowia, „Problemy Pielęgniarstwa” 2009, 17(2): 123-127.
6. Ford E.S. et al., Healthy living is the best revenge: findings from the European Prospective Investigation Into Cancer and Nutrition-Potsdam study, „Archives of Internal Medicine” 2009, 169(15): 1355-1362.
7. Gieroba B., Wpływ aktywności fizycznej na zdrowie psychiczne i funkcje poznawcze, „Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu” 2019, 25(3): 153-161.
8. Jaroszewska A., Hipokrates na nowo poznany, „Ethics in Progress Quarterly” 2012, 3(1): 135-140.
9. Li Y. et al., Healthy lifestyle and life expectancy free of cancer, cardiovascular disease, and type 2 diabetes: prospective cohort study, BMJ 2020, 368: I6669.
10. Niewielska M., Inwestycja w zdrowie psychiczne – imperatyw wyboru zrównoważonego rozwoju, „Eunomia” 2021, 2(101): 157-164.
11. Nyberg S.T. et al., Obesity and loss of disease-free years owing to major non-communicable diseases: a multicohort study, „Lancet Public Health” 2018, 3(10): e490-e497.
12. Ostrzyżek A., Marcinkowski J., Jakość życia jako pozytywny wskaźnik zdrowia, „Hygeia Public Health” 2012, 47(4): 408-411.
13. Prospective Studies Collaboration et al., Body-mass index and cause-specific mortality in 900 000 adults: collaborative analyses of 57 prospective studies, „Lancet” 2009, 373(9669): 1083-1896.
14. Syrek E., Zdrowie psychiczne, higiena psychiczna – edukacja dla dobrostanu psychicznego – aktualność koncepcji i poglądów Kazimierza Dąbrowskiego, „Pedagogika Społeczna” 2019, 3(73): 223-235.
15. Skowrońska B., Fichna M., Fichna P., Rola tkanki tłuszczowej w układzie dokrewnym, „Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii” 2005, 1(3): 21-29.
16. Warburton D.E.R., Bredin S.S.D., Health benefits of physical activity: a systematic review of current systematic reviews, „Current Opinion in Cardiology” 2017, 32(5): 541-556.
17. Szczygieł K., Samochowiec J., Wpływ żywienia na zdrowie psychiczne w opinii psychiatry, „Varia Medica” 2019, 3(4): 289-296.

Pozostała literatura dostępna u autorki.